3 ve 4 yaş içinde barındırdığı benmerkezcilik ve inatçılık özelliklerinden dolayı oldukça zorlu bir dönem olarak bilinmekte. 4 yaş civarında biraz daha azalsa da bu yaş dönemlerinin en karakteristik iki özelliği. Çocukda beklenen davranışlar hakkında daha bilinçli olursak çocuğa karşı davranışlarımız daha anlayışlı ve yol gösterici olacaktır. Her iki tarafından inatlaşması sonuçta yarar sağlamayacaktır. 4 yaş çocuğunda genelde gözlemlenen gelişim süreçlerini ve davranış şekillerini sizler için aşağıda derledik.
4 yaş çocuğu;
- Benmerkezci ve inatçı bir tutum sergiler. Daha bağımsız ve kendi isteğiyle hareket etmek ister. Örneğin ayakkabılarını rızası olmadan siz çıkartmışsanız hiç üşenmeden tekrar giyip kendisi çıkartmak isteyecektir ve başardığı için çok mutlu olacaktır.
- İsteklerine karşı gelindiğinde, yetişkinlere uygunsuzca, kaba bir üslupla konuşabilir ve oyun arkadaşlarıyla kavga edebilir. Oyun sırasında çıkan tartışmalar genelde çok kısa bir sürede yüksek sesle bağırışmaya, itiş-kakışa dönüşebilir.
- Grup oyunlarını sever ve kooperatif oyun dönemindedir. Başka çocuklarla birlikte oynayıp, oyun kurup, yaşadıklarını oyunlarına yansıtabililir. Arkadaş seçebilir.
- Paylaşma ve oyun sırasında sıra bekleme anlayışı gelişmiştir.
- Merak duyguları iyice artar. “Ne, nedir, niye?” tarzındaki soruları ardı ardına sorabilir. Çocukların sorgu çağını yaşadıklarının bilincinde olarak tüm sorularını sabırla yanıtlamak gerekir.
- Detaycı ve araştırmacıdırlar.
- Bu dönemde yaşanabilecek en karakteristik sorun gece uyanmaları ve gece korkularıdır. İzlediği çizgi filmler ve okunan masallarda canavar, hayalet gibi henüz gerçek dışılığını anlayamadığı karakterler olmamasına dikkat edilmeli.
- Hayal güçleri çok iyi çalışır ve bunu oyunlarında çok güzel kullanırlar. Yaratıcılık gerektiren her türlü aktiviteden (ritim çalışmaları, drama, resim vb.) çok hoşlanırlar. Dramatik oyunu ve çeşitli giysiler giyip kılıktan kılığa girmeyi çok sever ve sıklıkla bu oyunları oynamayı tercih eder.
- Gördüğü rüyaları anlatabilir.
- 3 yaş çocuğu biraz daha sakin ve kendi halindeyken 4 yaş çocuğu daha dinamik ve, hareketlidir. Tırmanma, sıçrama, atlama, hızla bisiklet sürme ve takla atma gibi tüm bedensel etkinlikleri sever.
- 3 yaşa oranla son derece gelişmiş kelime hazineleri vardır.
- Yaşıtlarını veya yetişkinleri sürekli taklit eder, onların davranışlarını ve sözlerini tekrarlar. Dili kullanması çevresi tarafından sunulan dil ortamı ile ilişkili olarak gelişir. Kullanılan dilin kalitesi, çocukla konuşma sıklığı, sorulara cevap verme veya soru sorma yoğunluğu, emir cümleleri değil, sıfatlar, zamirler gibi tanımlayıcı sözcüklerin kullanılması dil gelişimi için önemlidir. Yetişkinlerden duyduğu, gördüğü iyi-kötü her şeyi taklit eder. Bu dönemde çocuklarla konuşurken tam ve düzgün cümleler kurmaya özen göstermek gerekir.
- Öykü ve masal dinlemeyi çok severler. Hatta kendileri resimlere bakarak size masal anlatmayı denerler.
- Şaka yapmayı sever.
- Kuralları daha iyi anlayarak öğrenir. 4 yaş çocuğu isteklerinin anında yerine getirilmemesini anlayışla karşılamayı öğrenmeye başlar. O artık kendi dışındaki dünyanın kuralları olduğunu ve başkalarının hak ve istekleri olduğunu görür ve beklemeyi öğrenir. Buradaki temel ilke, çocuğun isteklerinin bazılarına er geç kavuşacağına inanmasıdır.
- Küçük kardeşlerine ilgi gösterir ve sevgiyle yaklaşır.
- Duygularının sonuçlarını söyleyebilir.
- Yeni ve alışılmamış durumlara uyum sağlar.
- Başkalarının konuşmalarını kesmeden dinler.
- Grup kurallarına uyar.
- Gerekli durumlarda arkadaşlarından yardım ister ve onlara yardım eder.
- Yetişkinler ve arkadaşları ile hem işbirliği içinde hem de çatışma halindedir. Ama bu süreçte vurmak yerine sözlerini kullanarak tartışması gerektiği anlatılırsa öğrenir.
- Cinsel farklılıkların daha iyi farkındadır. (anne sen kızsın, ben erkeğim gibi…)
- Mantıklı açıklamaları daha iyi anlayabilir.
- Özbakım becerileri daha da gelişmiştir. (Örneğin dişlerini fırçalayabilir, kıyafetlerini çıkarıp, giyebilir, fermuarı çekebilir).
- Düzeni ve tertipi daha iyi anlamaya başlar. Oyuncaklarını toplayıp, kıyafetlerini katlayıp düzenli saklayabilir.
MOTOR GELİŞİMİ
- Ayak değiştirerek büyük bir rahatlıkla merdivenlerden inip çıkabilir,
- Beden hareketlerini istediği gibi ustalıkla yönlendirebilir,
- Merdivenlere ve ağaçlara tırmanabilir,
- Parmak ucunda durabilir, yürüyebilir ve koşabilir,
- Üç tekerlekli bisiklete binmede ustalaşmıştır,
- Dizlerini kırmadan yerdeki nesneleri alabilir,
- Topu atma, yakalama, zıplatma, tekmeyle vurma gibi becerileri içeren top oyunlarını gerçekleştirebilir,
- Küçük tahta boncukları ipe dizebilir,
- Kalemi başarı ile tutar ve kullanır
- Makasla düz ve dairesel çizgileri çizebilir.
- Şekilleri sınırları taşırmadan boyayabilir.
- Ritme uygun dans edebilir.
- Yumuşak materyallere çeşitli araçları kullanarak şekil verebilir.
- Örneğe bakarak bazı harf ve işaretleri çizebilir.
- Çizdiği insan resminde baş, kol, bacaklar ve parmaklar belirgindir.
- Resimlerini çizmeden önce ne çizeceğini söylemeye başalar.
- Dört temel rengi çok iyi eşleştirir
- Yemek yerken kaşık ve çatalı ustalıkla kullanır.
- Dişlerini fırçalar ve ellerini yıkar, kurular.
- Özbakım becerilerini kolaylıkla gerçekleştirir kıyafetlerini rahatlıkla giyip çıkarabilir fakat ayakkabı , giysi bağlarında ve arka düğmeleri iliklemede yardıma gereksinim duyar.
BİLİŞSEL ve DİL GELİŞİMİ
- Yakın geçmişteki olayları, olup bitenler arasında ilişki kurarak anlatabilir,
- Adını , soyadını , ev adresini ve yaşını söyleyebilir
- Özellikleri belirtildiğinde vücudunun kısımlarını gösterebilir.
- Etkinlik süresince dikkatini toplayabilir.
- Resimleri mantıklı bir şekilde açıklayabilir.
- Tek başına 3–4 mısralık basit şarkıları söyleyebilir.
- 1-5 arası rakamları tanır.
- Nesneleri özelliklerine göre gruplar.
- 15’e kadar ritmik sayabilir.
- Düzgün ve tam cümleler kurabilir.
- Yedi kelimeden oluşan cümleleri kurabilir.
- Yakın zamanda yaşanmış olayları anlatıp, olaylar arasında ilişki kurabilir.
- Kelimelerin anlamlarını merak ederek ne olduğunu sorabilir.
- Gerçekleri hayallerle karıştırarak hikâyeler anlatabilir.
- Geçmiş, şimdiki ve gelecek zaman hakkında yeterli bir değerlendirme yapabilir.
Birden fazla yabancı dili aynı anda çok rahat öğrenebilir.
4 YAŞ ÇOCUĞUNA YAKLAŞIM NASIL OLMALI
- Başka çocuklarla bir araya getirin, parçaları bir araya getirip ortaya bir şeyler çıkaracağı oyuncaklar ile oynamasını destekleyin ( lego, yap-boz, küpler gibi).
- Sorumluluk verin.
- Tiyatro, sinema , yürüyüş ve konser gibi ortak faaliyetlerde bulunun ve bu süreçleri olabildiğince onunla konuşarak ve açıklayarak paylaşın.
- Tüm nesnelerin adlarını söyleyerek konuşun
- Ona zenginleştirilmiş bir ortam sunun ve ortamlarda birlikte vakit geçirirken onunla bol bol konuşun ve sorularını mutlaka cevaplayın.
- Dil gelişimini tam olarak destekleyebilmek için onunla konuşurken düzgün ve tam cümleler kurmaya özen gösterin.
- Bir eylemi kendisi yapmak isterse izin verin yapsın.
- İnatlaşmamaya özen gösterin. Yapmasını istemediğiniz bir davranışı ilk önce mantıklı bir şekilde açıklamayı deneyin ve kendi kararını vermesi için biraz süre verin.
