Caddeler süsleniyor, çam ağaçları hazırlanıyor, vitrinler kırmızı beyazla donatılıyor, hediyeler alınıyor ve kutlama programları yapılıyor… Yeni yıla girme heyecanı her yıl daha da artıyor, umut veriyor, neşe katıyor hayatlara. Peki, yılbaşı kutlama geleneği nereden geldi günümüze ve nereye gidiyor? İşte soru ve cevaplarla yeni yıl kutlamaları;
Yeni Yıl Kutlamayı Türkler Mi Başlattı?
Bazı kaynaklara göre; İlk yeni yıl kutlamasını ilk yerleşik Türk devleti olan Sümerler başlatmıştır. Sümerliler yaz sıcağı sonrası, tarla işlerini bitirdikleri zaman festivalle kutlamalar yaparlarmış. Bu nedenle kutlamalar yıl sonuna denk gelirmiş. Eski Babil’de yılın ilk ayı Nisanın ilk 12 günüyle başlarmış ve bu dönem “Akuti” adı verilen festivalle dilekler dilenerek, yenilip içilerek ve eğlencelerle kutlanılırmış.
En eski Türk bayramı ise Nevruz adı verilen kutlamadır. Nevruz Farsça bir kelimedir ve nev; yeni, ruz; gün yani yeni gün anlamındadır. Eski Ön Asya kavimlerinin yılbaşı ve aynı zamanda bahar bayramının adıdır. Rumi takvimde 9 Mart, Miladi takvimde ise 21 Mart Nevruz yani yeni yıldır. Bütün Türk topluluklarında çeşitli eğlencelerle günümüze kadar uzanan bir kutlamadır. Amacı ise yeni yıla girerken şükür etme, dilekler dileme, yeme içme ve mutlu olmaktır.
KKTC’de ise Nevruz neredeyse unutulmuş gibidir. Mart Dokuzu olarak da bilinen bu kutlamayı Larnaka kazasına bağlı Alaminyo köyünün beyi senede bir gün halkını tıka basa doyurarak şölenlerle kutlamalar yaparmış. (Fedai 2004: 320.)
Noel ve Yılbaşı Farkı Nedir?
Hepimiz Miladi takvimin Hz. İsa’nın doğumuyla başladığını biliyoruz. Ancak bu konuda farklı rivayetler vardır. Batıda bulunan kiliseler doğum tarihini 25 Aralık olarak kabul etmekte Doğudaki kiliseler ise 6 Ocak olarak kabul etmektedirler. Hz. İsa’nın doğum tarihindeki bu ihtilafların sebebini ise Meydan Larousse ‘Noel’ maddesinde şu şekilde açıklanmaktadır: Milattan önce güneşe tapan putperestler, tanrı saydıkları Güneş’in her gün biraz daha erken kendilerini terk etmesine üzülürlerdi. 25 Aralık’ta günler tekrar uzamaya başlayınca, Güneşin kendileri ile kalmaya razı olduğuna sevinerek kutlamalar yaparlardı. Roma İmparatoru Büyük Konstantin, miladın 313 senesinde Hıristiyanlığı kabul etti. Putperestlikten gelen birçok şeyi de Hıristiyanlığa kattı. Güneş tanrısının doğum günü kabul edilen 25 Aralık’ı yılbaşı kabul etti. Hz. İsa’nın kurtarıcı tanrı olduğuna inanan Hıristiyanlar da, Hz. İsa’nın 25 Aralık’ta doğduğunu kabul ettiler ve sonunda bu geceyi miladi yılbaşı ve Noel olarak her sene kutlamaya başladılar. Günümüze kadar uzanan bu tarihler (25 Aralık- 1 Ocak) hala tatil olarak kabul edilmektedir. Yani Noel: Hz İsa’nın doğduğuna inanılan tarihleri kutlama şeklidir ve dini bir bayramdır. Noel Baba’nın hediyeler dağıttığına inanılması, ağaç süsleme, şömineye çorap konulması bu kültürle başlamıştır. Amacı ise insanların bir araya gelerek şükretmesi, iyi dileklerde bulunması, yeme ve içmesidir. Yılbaşı ise; mevsimsel sebeplerle yeni bir döneme girmektir ve millidir. Bu tarihlerin birbiri ile çakışması ve karıştırılmasının sebebi de Miladi takvimin başlangıcının Hz İsa’nın doğumu olarak kabul edilmesidir. Yani 24 Aralıkta Hristiyanlar Hz İsa’nın doğumunu kutlamaya başlarken, Miladi takvim kullanıcıları ise sadece yıla gelen yeni rakamı kutlamaktadır. Bu tarihte insanlar bir araya gelerek yeni yılda dilekler diler ve kutlamalar yapar.
Günümüzde Yılbaşı Nasıldır?
Ülkemizde de Miladi takvimin kabulünden beri yeni yıla 1 Ocakta giriyoruz. Kimilerine göre Noel kültürüyle birleşen ve”Merry Christmas” diyerek, kimilerine göre ise sadece “Happy New Year” diyerek kutlanan yılbaşı; hediyeler alınarak, iyi dilekler dilenerek, yenilip içilerek ve eğlenerek kutlanmaktadır. Yani başlangıç noktasından günümüze kadar olan sebep ve sonuçların şekli farklı amaçları aynıdır. Tarihin ne zaman ve nasıl başladığı araç; yeni umutlar, yeni hayaller, yeni yaşamlar ve birlik beraberlik amaçtır. Biz yeni bir tarih başlayana kadar hediyeler almaya, ağaç süslemeye, eğlenceler düzenlemeye, kutlamalar yapmaya devam edeceğiz. YENİ YILIMIZ KUTLU OLSUN!!!
Dilek Utaş
20/12/2015
